چاه‌های نزو (Nezoo) سیستم سنتی تغذیه آب‌های زیرزمینی در استان هرمزگان

امروزه توجه به دانش بومی در زمینه آب و خاک، به دلیل کارکردهای مطلوب آن و به ویژه اطمینان از سازگاری بالا و حفظ توازن بوم شناختی و همچنین همراهی و مشارکت مردمی از اهمیت بسزایی برخوردار است. آنچه به گردآوری و تدوین دانش بومی در سال‌های اخیر اهمیت مضاعف بخشیده است، ضرورت دستیابی به فناوری و دانش مناسبی است که در عین پاسخگویی به نیازهای رو به رشد جوامع، منابع محدود طبیعی را نیز به گونه‌ای پایدار مورد بهره‌برداری قرار دهد. رسیدن به این دانش مناسب، تنها از راه تلفیق دانش رسمی و دانش بومی میسر است. بنابراین هر اقدامی برای گردآوری دانش بومی آبخیزداری و بهره‌گیری از این حکمت دیرین و تلفیق آن با علوم نوین در شرایط کنونی امری ضروری است. مردم هرمزگان با توجه به محدودیت‌های اقلیمی و خشکی محیطی این خطه، از دیرباز اقدامات مختلفی را در زمینه بهره‌برداری از منابع آب و خاک و استحصال باران، که به صورت سنتی و تجربی توسط خود مردم کسب شده، مورد استفاده قرار می‌دهند. نمونه بارز آن چاه‌های نزو است که در حقیقت بخشی از سیستم مدیریت سیلاب هستند. این سیستم به صورت مجموعه‌ای از بندها و تیربندها و سازه‌های کنترل فرسایش و چاه‌های تغذیه‌ای در روستای گزیر از توابع شهرستان بندر لنگه وجود دارد (البته در مناطق دیگر استان مانند روستای گچوئیه نیز وجود دارند). قدمت این سیستم کاملا مشخص نیست ولی آثار به جای مانده از آن که شاید بیش از صدها سال باشد در بسیاری از نواحی دشت در سطح وسیعی خود نمایی می‌کند و علوم و فنون گذشتگان این دیار در رابطه با دانش بومی آبخیزداری و استحصال آب باران را به نمایش می‌گذارد. در حقیقت این مجموعه، مجموعه‌ای بی‌نظیر در استان هرمزگان و کم نظیر در ایران است. این سیستم‌ها به گفته اهالی منطقه تا حدود 50 سال پیش کاملا فعال بوده است ولی امروزه فقط قسمت‌هایی از آن در حال فعالیت است. از هزاران سال پیش که مردم بومی منطقه در این دشت ساکن شده­اند با توجه به وضعیت خشکسالی‌های موجود و نوع سازند زمین­شناسی که خود عاملی بر کیفیت نامطلوب آب منطقه است، روشی ابداع کرده­اند که خود به صورت مستقیم آب را به سفره‌ی آب‌های زیرزمینی می­رساند. امروزه نیز با به کارگیری دانش بومی و تلفیق آن با دانش نوین و استفاده مصالح روز اقدام به تغذیه آب‌های زیرزمینی نموده‌اند. نتایج حاصل از این تلفیق بهبود کمیت و کیفیت آب‌های زیرزمینی بوده است. به طوری که EC آب در طول 2 ماه از 7000 به 3000 میکرو موس کاهش یافته است و آب چاه‌های پایین دست نیز شیرین‌تر شده و سطح ایستابی آن‌ها افزایش یافته است.